Η έλλειψη ενδιαφέροντος από πλευράς Χόλιγουντ για τα κείμενα του Μπρεχτ, δεν οφειλόταν τόσο στα προτεινόμενα θέματα, όσο στη ρεαλιστική αφηγηματική αντίληψη του συγγραφέα –τρόπος απαράδεκτος για την απεικόνιση της πραγματικότητας στο Χόλιγουντ – αλλά που ο Μπρεχτ, ούτε μπορούσε, ούτε και ήθελε να αποποιηθεί!
Η δολοφονική απόπειρα κατά του Χάιντριχ, η οποία πραγματοποιήθηκε με εντολή της εξόριστης, αστικής κυβέρνησης της Τσεχοσλοβακίας, υπήρξε μονάχα η αφορμή για το μύθο της ταινίας. Μέσα από το σενάριο της ταινίας ο Μπρεχτ στοχεύει να αναδείξει τη λαϊκή αντίσταση στο κύμα της φασιστικής τρομοκρατίας, αλλά και να θέσει το ζήτημα του επαναστατικού –αντικαπιταλιστικού χαρακτήρα που πρέπει να έχει ο αντιφασιστικός αγώνας για να είναι αποτελεσματικός – κάτι που η δυτική κινηματογραφία αποφεύγει, όπως ο διάβολος το λιβάνι, ακόμα και να υπαινιχθεί. Ο Μπρεχτ και με αυτό το σχέδιο, θέλει να επέμβει με το δικό του τρόπο στο κοινωνικό προτσές της εποχής, παροτρύνοντας τους εργαζόμενους και τους προλετάριους σε στάση αγωνιστική. Φαίνεται ότι αρχικά, ο Φριτς Λανγκ ήταν σύμφωνος με όλα αυτά. Ωστόσο, κατά την ανάπτυξη του σεναρίου αναφύηκαν διαφορές σε ζητήματα αρχών που όξυναν περαιτέρω – και ανεπανόρθωτα – την αντίθεση ανάμεσα στον Μπρεχτ και το Χόλιγουντ.
Οι αρχικές
σκέψεις ήθελαν την ταινία «ΚΑΙ ΟΙ ΔΗΜΙΟΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ» να έχει δομή επική και όχι
δραματική. Ένας αφηγητής που, από τη δική του οπτική, αφηγείται την παράλληλη
ανάπτυξη των τριών ξεχωριστών ιστοριών, οι οποίες τέμνονται σε κάποια σημεία. Η
πρώτη ιστορία είχε να κάνει με τον άνδρα που δολοφόνησε τον Χάιντριχ, η
δεύτερη, με την κοπέλα που ο πατέρας της κρατείται όμηρος της Γκεστάπο και η
τρίτη με τον «κουίσλινγκ» που ολόκληρη η πόλη μισεί. Ο επικός χαρακτήρας της
ταινίας τελικά ισοπεδώθηκε από μια πολύπλοκα διαρθρωμένη αστυνομική ιστορία
γεμάτη ίντριγκες. Ισοπεδώνεται επίσης και το ουσιαστικό νόημα της μοναδικής
σεκάνς, στην αρχή του φιλμ, στην οποία συναντάμε το δήμιο Χάιντριχ να
επιπλήττει τους Τσέχους βιομηχάνους για τις αντιστασιακές προκηρύξεις που
κυκλοφορούν στους χώρους δουλειάς στα εργοστάσια και προτρέπουν τους εργάτες να
σαμποτάρουν την παραγωγή πολεμοφοδίων για το Ανατολικό Μέτωπο και τους
πληροφορεί για τα αντίποινα .
Στην ενότητα αυτή εκδηλώνεται ξεκάθαρα το ομόκεντρο στη σχέση καπιταλισμού /φασισμού και ναζισμού… Παρά το γερό «στρογγύλεμα» που γενικά πραγματοποιήθηκε στα μπρεχτικά στοιχεία της ταινίας, το στίγμα του κομουνιστή δραματουργού εντοπίζεται ατόφιο σε μεμονωμένες σκηνές. Στη σκηνή, που ο καθηγητής – όμηρος των Ναζί αποχαιρετά την κόρη του, λίγο πριν τον πάρουν για εκτέλεση και την παρακαλά να μεταφέρει στο μικρό της αδελφό τα τελευταία του λόγια, σαν πολύτιμη υποθήκη του πατέρα: «Όταν οι ισχυροί εισβολείς εκδιωχθούν, όταν η χώρα γίνει ελεύθερη και κυβερνιέται από το λαό, θα είναι μια χώρα που όλοι, οι άνδρες, οι γυναίκες και τα παιδιά, θα έχουν αρκετό φαγητό και αρκετό χρόνο για να διαβάζουν και να σκέπτονται και να μιλάνε μεταξύ τους για πράγματα που αφορούν την ευημερία τους. Όταν έρθει αυτή η μέρα, να μη ξεχάσεις ότι ελευθερία, δεν είναι όσα έχει κανείς δικά του, ένα καπέλο – ας πούμε – ή ένα κομματάκι ζάχαρη…
Αληθινά, πρέπει κανείς να αγωνίζεται για την πραγματική ελευθερία. Και πρέπει να με θυμάσαι, όχι επειδή είμαι ο πατέρας σου, αλλά για το ότι και εγώ, έπεσα σ’ αυτόν τον μεγάλο αγώνα» … Το συμπέρασμα που βγαίνει από τα παραπάνω είναι μια ενεργοποιημένη, προλεταριακή αγωνιστική στάση. Η ταινία όμως, με τον τρόπο που λειτουργεί στη σκηνή του αποχωρισμού, δεν κινητοποιεί προς αυτή την κατεύθυνση. Ο Άισλερ επένδυσε μουσικά την εν λόγω σκηνή με την επαναστατική του σύνθεση «Το Τραγούδι της Κομιντέρν» που έχωσε με πανουργία στο φιλμ ντύνοντας το χορωδιακό του τέλους υπό τον τίτλο «Ποτέ συνθηκολόγηση». Η σύνθεση αυτή δίνει στην ταινία αυτό που δεν είναι δυνατόν να δώσουν τα λόγια και τα δρώμενα σε αυτήν. Πάντως, έστω κι αν ο Μπρεχτ δεν επιδοκίμασε το τελικό αποτέλεσμα, η ταινία «ΚΑΙ ΟΙ ΔΗΜΙΟΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ» συνιστά μία από τις καλύτερες αμερικάνικες παραγωγές ενάντια στο φασισμό, χάρη στη συμβολή του...
Στην ενότητα αυτή εκδηλώνεται ξεκάθαρα το ομόκεντρο στη σχέση καπιταλισμού /φασισμού και ναζισμού… Παρά το γερό «στρογγύλεμα» που γενικά πραγματοποιήθηκε στα μπρεχτικά στοιχεία της ταινίας, το στίγμα του κομουνιστή δραματουργού εντοπίζεται ατόφιο σε μεμονωμένες σκηνές. Στη σκηνή, που ο καθηγητής – όμηρος των Ναζί αποχαιρετά την κόρη του, λίγο πριν τον πάρουν για εκτέλεση και την παρακαλά να μεταφέρει στο μικρό της αδελφό τα τελευταία του λόγια, σαν πολύτιμη υποθήκη του πατέρα: «Όταν οι ισχυροί εισβολείς εκδιωχθούν, όταν η χώρα γίνει ελεύθερη και κυβερνιέται από το λαό, θα είναι μια χώρα που όλοι, οι άνδρες, οι γυναίκες και τα παιδιά, θα έχουν αρκετό φαγητό και αρκετό χρόνο για να διαβάζουν και να σκέπτονται και να μιλάνε μεταξύ τους για πράγματα που αφορούν την ευημερία τους. Όταν έρθει αυτή η μέρα, να μη ξεχάσεις ότι ελευθερία, δεν είναι όσα έχει κανείς δικά του, ένα καπέλο – ας πούμε – ή ένα κομματάκι ζάχαρη…
Αληθινά, πρέπει κανείς να αγωνίζεται για την πραγματική ελευθερία. Και πρέπει να με θυμάσαι, όχι επειδή είμαι ο πατέρας σου, αλλά για το ότι και εγώ, έπεσα σ’ αυτόν τον μεγάλο αγώνα» … Το συμπέρασμα που βγαίνει από τα παραπάνω είναι μια ενεργοποιημένη, προλεταριακή αγωνιστική στάση. Η ταινία όμως, με τον τρόπο που λειτουργεί στη σκηνή του αποχωρισμού, δεν κινητοποιεί προς αυτή την κατεύθυνση. Ο Άισλερ επένδυσε μουσικά την εν λόγω σκηνή με την επαναστατική του σύνθεση «Το Τραγούδι της Κομιντέρν» που έχωσε με πανουργία στο φιλμ ντύνοντας το χορωδιακό του τέλους υπό τον τίτλο «Ποτέ συνθηκολόγηση». Η σύνθεση αυτή δίνει στην ταινία αυτό που δεν είναι δυνατόν να δώσουν τα λόγια και τα δρώμενα σε αυτήν. Πάντως, έστω κι αν ο Μπρεχτ δεν επιδοκίμασε το τελικό αποτέλεσμα, η ταινία «ΚΑΙ ΟΙ ΔΗΜΙΟΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ» συνιστά μία από τις καλύτερες αμερικάνικες παραγωγές ενάντια στο φασισμό, χάρη στη συμβολή του...
την ταινία μπορείτε να την δείτε όλη εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου